Overmatige angstklachten

Angst is een normale reactie op een reële dreiging. Angst is een gevoel dat verwijst naar dreigend gevaar en gaat gepaard met lichamelijke verschijnselen door activatie van het autonome zenuwstelsel. Het lichaam wordt voorbereid op een ‘fight or flight’ reactie, met versnelde hartslag en ademhaling, verhoogde spierspanning, angstige gedachten en gedragingen zoals verstijven (freeze) of wegvluchten. Angstklachten zijn klachten waarbij angstgevoelens en begeleidende lichamelijke klachten een rol spelen. Ze zijn vaak gerelateerd aan (dreigende) problemen of zorgen op belangrijke levensgebieden (gezin, relatie, werk, sociale contacten, gezondheid), maar kunnen ook spontaan ontstaan. Angstklachten kunnen hinderlijk zijn, zorgen geven (bijvoorbeeld over de lichamelijke gezondheid) en gepaard gaan met sociaal disfunctioneren en overmatige medische consumptie. Het hebben van angstklachten maakt het risico op het krijgen van een
angststoornis aanzienlijk groter. Angstklachten gaan vaak samen met depressieve klachten, somatisatie- en spanningsklachten en zijn hiervan niet altijd duidelijk te onderscheiden.
Het verschil met een angststoornis betreft de ernst van de symptomen. De overgang van angstklachten naar een angststoornis heeft geen exact afkappunt; er is sprake van een continuüm.

Overmatige bezorgdheid
Buitensporige, aanhoudende angst of bezorgdheid over een verscheidenheid aan dagelijkse onderwerpen die gepaard gaat met symptomen als piekeren, rusteloosheid, vermoeidheid, concentratieproblemen, prikkelbaarheid, spierspanning en slaapproblemen.

Paniek (met/zonder agorafobie).
Ook wel in de volksmond ‘straatvrees’ of ‘pleinvrees’ genoemd. De paniekstoornis, vroeger hyperventilatie genoemd, heeft als belangrijkste kenmerk: de paniekaanval.

Een paniekaanval is het plots, zonder aanwijsbare aanleiding, optreden van ‘niet goed worden of onwel worden’ gepaard gaand met angst of een paniekgevoel. Tijdens een paniekaanval treden minstens vier of meer van de volgende lichamelijke verschijnselen en gevoelens op:

bonzend hart of overslaand hart of hartkloppingen
beklemmend gevoel op de borst
zweet breekt uit, klamme handen
trillen / beven
kortademig of moeilijk ademen (hyperventileren)
gevoel van stikken of brok in de keel
misselijkheid, maagpijn of plotse diarree
duizeligheid, onvast op de benen, licht gevoel in het hoofd (bang om flauw te vallen)
de omgeving als vreemd ervaren
zichzelf als vreemd ervaren of gevoel van onwerkelijkheid
bang voor controleverlies of gek te worden
bang om dood te gaan of ‘iets’ te krijgen (hartinfarct, hersenbloeding, kanker)
verdoofd gevoel of tintelingen in bijv.handen, lippen (rond de mond)
warme opvliegers of koude rillingen.

Sociale angstklachten, angsten in contact met mensen
Hevige, aanhoudende angst voor en vermijding van situaties waarin men wordt blootgesteld aan een mogelijke kritische blik van anderen. De sociale angststoornis wordt onderverdeeld in een specifieke vorm, waarbij de angst gekoppeld is aan een specifieke situatie zoals podiumvrees en in een gegeneraliseerde vorm, waarbij de angst in verschillende situaties voorkomt.

Angst om te blozen, zweten, trillen
Angst voor spreken in een groep of vergaderingen
Angst en schaamte over je uiterlijk
Angst voor kritiek of negatieve beoordeling ten aanzien van je functioneren
Angst voor negatieve beoordeling van spanningsklachten of zenuwachtigheid

Ziektevrees
Hypochondrie is de buitengewone angst om ernstig ziek te zijn. Hypochondrie wordt ook wel ziektevrees genoemd. De angst om ernstig ziek te zijn kan niet worden weggenomen na een medisch onderzoek met de uitslag dat er niets te vinden is. Iedereen vertelt de hypochonder dat zijn angstgevoelens niet realistisch zijn. Ook hierdoor neemt zijn angst niet af. Hij gaat zich juist meer zorgen maken, want zijn aandoening krijgt geen diagnose en behandeling.

Deze angst om ziek te zijn kan zo de overhand nemen dat het dagelijks leven steeds moeilijker wordt. Activiteiten als werk, opleiding of sociale relaties komen onder druk te staan.

De angst bij hypochondrie kan zich richten op een enkele ziekte of op meerdere ziektes. De focus van de angst kan verschuiven over een bepaalde periode. Bijvoorbeeld door het opmerken van nieuwe, andere symptomen of als hij iets leert over een nog onbekende ziekte.

Dwangklachten:
Terugkerende en hardnekkige gedachten, impulsen of voorstellingen (obsessies) en/of dwanghandelingen (compulsie). Dwanghandelingen worden gekenmerkt door herhaaldelijke doelgerichte gedragingen (bijv. handen wassen, ordenen, controleren) of mentale activiteiten (bijv. bidden, tellen, herhalen van woorden in gedachten) die uitgevoerd moeten worden volgens bepaalde strikte regels of als antwoord op een dwanggedachte.
OCD (Obsessieve-compulsieve stoornis) wordt wel een verborgen ziekte genoemd. Veel OCD-ers houden hun dwang verborgen voor de buitenwereld en veel anderen weten niet eens dat ze lijden aan OCD.

Anticipatieangst
De meeste mensen met een angststoornis hebben last van anticipatieangst. De manier hoe deze anticipatie wordt geuit is verschillend.
Bij de paniekstoornis gaat het dikwijls om “angst om de angst”. Ze anticiperen (= lopen vooruit) op gevreesde situaties en zeggen dan ook vaak ‘als ik HET maar niet daar krijg’. Met HET wordt dan meestal een paniekaanval, of zich slecht voelen of bepaalde lichamelijke klachten krijgen, bedoeld. Anticipatieangst wordt ook vaak gekleurd door de dreiging van controleverlies en/ of het hebben of krijgen van een ziekte.